– Celem naszego spotkania jest przede wszystkich promocja kobiet oraz ich twórczości, ściśle związanej z animacją. W trakcie spotkania chciałybyśmy również przybliżyć sylwetki poszczególnych autorek, ich projekty oraz pokazać jak wygląda branża animacji widziana kobiecym okiem. Ze swojej strony serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych na nasze bezpłatne wydarzenie, które już 15 marca odbędzie się on-line. Jesteśmy świadome, że pokazy filmowe nie są w tej chwili priorytetem. Jednocześnie sądzimy, że uczestnictwo w kulturze daje nam wszystkim szansę na chwilę wytchnienia i pokrzepienie w obecnej sytuacji. – powiedziała Ewelina Leszczyńska z Fundacji ExAnima.

Jakiś czas temu mieliśmy okazję porozmawiać z Panią Eweliną.

1. Jak wygląda sytuacja kobiet w animacji?

Wszystko zależy pod jakim względem. Obserwujemy obecnie niesamowitą zmianę kulturową. Na wszystkie wydziały animacji w Polsce zdaje więcej kobiet niż mężczyzn i dostaje się więcej kobiet.   Piotr Dumała i Mariusz Wilczyński, którzy zasiadają w komisji na Łódzkiej Filmówce podkreślają, że studentki prezentują niezwykle wysoki poziom w dziedzinie animacji i przyszedł czas na ich historie i głos. Narracje kobiet są często bardzo osobiste i znajduje odzwierciedlenie w ilości nagród jakie kobiece animacje zdobywają na festiwalach filmowych. W ubiegłych latach przede wszystkim Marta Pajek, której film „Figury Niemożliwe i inne historie II” odniósł natychmiastowy sukces, zdobywając uznanie krytyków oraz otrzymał ponad 20 nagród, w tym Grand Prix na Festiwalu Animacji w Stuttgarcie i Festiwalu Animacji GLAS. Figury niemożliwe i inne historie II zadebiutowały w Cannes w 2018 roku i zdobyły kilka międzynarodowych nagród.

W ostatnim czasie Julia Orlik za film „Jestem tutaj” opowiadającym intymną historię o umierającej kobiecie zdobywa trofea na najważniejszych festiwalach na świecie. Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych (The British Academy of Film and Television Arts, BAFTA) ogłosiła shortlistę swoich corocznych nagród dla filmów studenckich 2020 GSA BAFTA Student Film Awards.

W tym roku zgłoszono 691 filmów ze szkół filmowych z 35 krajów całego świata.

Filmy obejrzało ponad 140 członków BAFTA i uczestników programów New Talent, którzy wybrali nominacje do shortlisty. Etiuda "Jestem tutaj" Julii Orlik znalazła się wśród 20 najlepszych, studenckich filmów animowanych z całego świata.

W przeszłości kobiety animatorki w Polsce tworzyły przede wszystkich w duetach z mężczyznami i czasami nawet nie były wymieniane w napisach końcowych. Na listach filmów, które postały w Se-Ma - Forze od lat 40. do końca 80. widnieją zaledwie cztery kobiece nazwiska, wśród nich jedynie Zofia Wdówkówna-Ołdak tworzyła samodzielnie.

Jeśli chodzi o dzisiejszą sytuację samych animatorek jako grupy zawodowej to borykają się one z podobnymi problemami co mężczyźni animatorzy. Chodzi przede wszystko o problemy z finansowaniem animacji. Animowanie to bardzo długi i żmudny proces wymagający finansowania na różnych etapach: od pomysłu przez realizacji po postprodukcję. Bywa tak, że dofinansowanie na film zostaje formalnie przyznane, ale „spływa” dopiero po dłuższym czasie…

Istotny wydaje się także temat dystrybucji filmów animowanych, przede wszystkim krótkometrażowych. Nie istnieje w Polsce dystrybucja pozafestiwalowa takich filmów. Wyobraźmy sobie zatem sytuację, w której powstają doskonały krótkie animacje, które można obejrzeć tylko podczas (wciąż niewielu) festiwali w kraju. 

I najważniejsze: edukacja! W Polsce edukacja na temat animacji jako odrębnej gałęzi kinematografii jest szczątkowa poza artystycznymi uczelniami wyższymi. Wyzwaniem jest zachęcenie potencjalnej publiczności by zechciała zainteresować się tym wspaniałym światem, potem utrzymać uwagę widzą wokół różnych technik animacyjnych i historii, które są za ich pomocą opowiadane i tzw „wychowanie” widza, który zachwyci się animacjami podczas festiwalu a potem będzie ich szukał w repertuarach kinowych. To jest możliwe i z pewnością wszyscy na tym skorzystają, zarówno odbiorcy jak i twórcy. Środowisko animatorów zrzesza niezwykłych pasjonatów, osoby nieprzeciętne, bardzo utalentowane i myślące nieszablonowo. 

2. Czy animacja jest kobietą?

Jako Fundacja Ex Anima chcemy przede wszystkim szerzyć wiedzę dotyczącą animacji i wspierać kobiety. Naszym celem nadrzędnym jest budowanie społeczności wokół animacji i społeczności animatorek. Przy okazji Dnia Kobiet i wiosny postanowiłyśmy rozpocząć od wydarzenia KOBIETY W ANIMACJI. Czy animacja jest kobietą? i otworzyć pole do dyskusji wokół możliwości jakie mają animujące kobiety, problemów z jakimi się zmagają. Angażując zarówno animatorki, które dopiero zakończyły studia, a także te będące na rynku od kilku lub nawet kilkudziesięciu lat chciałyśmy wspólnie zastanowić się co możemy zrobić promować kobiety i zainteresować kobiecymi animacjami  jak najwięcej osób nie tylko ze środowiska. Jednym z naszych założeń nie tylko fundacyjnych ale przede wszystkim festiwalowych jest tworzenie i rozwijanie „platformy” dla środowiska animatorów.

3. Jak się to ma do mężczyzn?

Mężczyźni od początku istnienia sztuki animacji świetnie sobie radzą. 

Zapytałam Piotra Dumałę i Mariusza Wilczyńskiego o to dlaczego w Łódzkiej Filmówce jest tak wiele dziewcząt studiujących animację. Piotr Dumała nie za bardzo umiał odpowiedzieć na to pytanie. Mówił, że za czasów kiedy zaczął robić filmy i udawał się na słynne festiwale animacji w Annecy, Sztutgarcie, Zagrzebiu to kobiet w animacji było zaledwie kilka i była to zdecydowanie męska dziedzina. Dziś kobiety przejmują animację jako swoja domenę. Mariusz Wilczyński tłumaczy zjawisko zmianami kulturowymi, wrażliwością kobiet, dojściem kobiet do głosu. Zastanawia się czy wynika to ze wiadomości młodych dziewczyn, że muszą teraz wykorzystać swój czas. Jednocześnie podkreśla, że kobiety posiadają te same cechy rywalizacji, współzawodnictwa co mężczyźni, że są równie zajadłe, że podobnie walczą i mają ostre pazury. Dotychczas świat był opowiadany męskim głosem. Widzów ewidentnie zaciekawił głos kobiet.

Oczywiście nie można zapominać, że mamy także doskonałych i przezdolnych animatorów mężczyzn np. Tomka Popakula, którego film „Acid Rain” otarł nie o shortlistę Oscarową. Z nieukrywanym zaciekawieniem śledzimy twórczość Piotra Millczarka, Mateusza Jarmulskiego i innych przyjaciół festiwalu.

4. Skąd pomysł na wydarzenie?

Wydarzenie było naturalną konsekwencją myślenia o jednym z najważniejszych celów naszej fundacji jakim jest promowanie kobiet w tej dziedzinie. Temat kobiet animatorek nie był dotychczas szczególnie szeroko omawiany. Postanowiłyśmy przyjrzeć mu się z kilku stron. Zapytamy niebawem wykładowców PJATK, ASP i UAM jak wygląda sytuacja animatorek na tych uczelniach i jak są przygotowywane do zawodu i odnalezienia się po szkole na rynku pracy. 

Chcemy nawiązać współpracę z innymi organizacjami: fundacjami, stowarzyszeniami poświęconymi kobietom w filmie i kobietom w animacji. Ostatnio zainteresowało nas także jak wizerunek koniec zmieniał się na przestrzeni lat w animacji i grach komputerowych. 

5. Gościem specjalnym była Hanna Margolis, ale też wiele innych kobiet z branży. Co Was zaskoczy w ich opowieściach?

Hanna Margolis jest historyczką filmu animowanego, badaczką filmów kobiet, autorką publikacji akademickich i animatorką, która poświęciła swoją pracę doktorską tematowi kobiet w Animacji. Tytuł jej dysertacji brzmi: „Filmy animowane kobiet w (męskich) strukturach kinematografii w Polsce”. Nie wyobrażałyśmy sobie innej prowadzącej spotkanie. Wiedziała bowiem o jakiej problemy zapytać uczestniczki. Odbiorców panelu najbardziej zaskoczyła nas ich szczerość w opowiadaniu o trudach tego zawodu. W czasie wymiany doświadczeń naszych rozmówczyń pojawiło się kilka wątków, które będziemy chciały kontynuować podczas kolejnych odsłon wydarzenia we współpracy z Hanną Margolis.

6. Wnioski

A zatem nieco się powtórzę, wniosek mamy przede wszystkim taki, że spotkanie, które odbyło się 15 marca jest otwarciem dla tematu kobiet w animacji i wiele poruszonych podczas wydarzenia wątków będziemy się starały naświetlać i rozwijać. Potwierdziło się także nasze przypuszczenie, że w kraju brakuje dystrybucji krótkometrażowych animacji. Obieg festiwalowy nie wystarczy. Musimy się edukować w ramach tej gałęzi kinematografii - jak najwięcej oglądać, pokazywać, rozmawiać i pisać o animacjach. To szokujące, że nadal bardzo wiele osób kojarzy animacje wyłącznie z filmami dla dzieci…Tymczasem od trzech lat pokazujemy w ramach organizowanego przez nasza fundację Warszawskiego Festiwalu Filmów Animowanych filmy, które poruszają bardzo trudne tematy i emocje. Staramy się też opowiadać o mocno rozwijającym się w ostatnich latach gatunku animowanego dokumentu. Najtrudniejsze doświadczenia, takie jak ludobójstwo, przemoc seksualna opowiedziane za pomocą technik animacyjnych z położoną narracją z offu robią piorunujące wrażenie.

7. Kobiety w branży są mam wrażenie coraz bardziej odważne jeśli chodzi o branżę filmową.

Zdecydowanie zaczęły czuć, że piłka powinna być lub nawet jest w końcu po ich stronie.

Zaczęło się od filmów  pełnometrażowych, potem krótkometrażowych i dokumentalnych, przyszedł lepszy czas także dla kobiecych animacji. W Platige Studio- współzałożycielu naszej Fundacji kobiety pracują na stanowiskach związanych ze wszystkimi etapami produkcji animacji. Warto przyjrzeć się także firmom MOMAKIN czy Letko. Kobiety w ogóle są coraz odważniejsze i „idą po swoje” w każdej dziedzinie twórczej.

8. Partnerem wydarzenia było Studio Platige Image. Dlaczego wybór padł na Nich?

Wraz z Tessą Moult-Milewską i Studiem Platige założyliśmy przed dwoma laty Fundację Ex Anima. Wspólnie organizujemy i będziemy organizować rozmaite wydarzenia branżowe.

Dla Platige Image kwestie związane z rozwojem animacji są również niezmiernie ważne. Studio wspiera nas nie tylko w ramach działań fundacyjnych. Wspólnie tworzymy także WAFF - coroczne święto animacji w Warszawie  Przedstawiciele Platige, wykładają na uczelniach , na kierunkach graficznych i animacyjnych.Wszystkie te działania wpisują się i  potwierdzają trendy o których wspominałam .