17 września 1939 roku, na mocy porozumień sowiecko-niemieckich, Armia Czerwona wkracza do
Polski. 20 września planuje zająć Grodno. Obrońcy miasta rozpoczynają beznadziejną, heroiczną
walkę. Nieliczne oddziały wojskowe są wspomagane przez ludność cywilną, przede wszystkim
młodzież szkolną. To właśnie dzieci i młodzież bohatersko bronią Grodna, stając się ofiarami
niezwykłego okrucieństwa okupantów.
Film Krzysztofa Łukaszewicza „Orlęta. Grodno ‘39” jest pierwszą produkcją filmową o agresji wojsk
sowieckich na Polskę we wrześniu 1939 r. przedstawiającą historię heroicznej walki mieszkańców
Grodna z rosyjskim najeźdźcą.
Głównym bohaterem filmu „Orlęta Grodno ’39” jest 12-letni Leoś Rojst (Feliks Matecki), spędzający
dzieciństwo w przedwojennym, wielokulturowym Grodnie.
Mimo typowych dla kresowego Grodna tarć między społecznościami polską i żydowską, Leoś,
pochodzący z żydowskiej rodziny, jest pasjonatem polskiej historii, literatury i tradycji romantycznej.
W planowanym przedstawieniu „Krzyżaków”, uświetniającym zakończenie roku szkolnego 1938/1939,
rywalizuje z kolegą o rolę Zbyszka z Bogdańca. Celem rywalizacji są także względy koleżanki z klasy,
Eweliny (Almira Nawrot), córki oficera Wojska Polskiego (Antoni Pawlicki).
Leoś marzy o wyjeździe z harcerską drużyną na letni obóz, jednak na przeszkodzie przyjęcia go do
ZHP staje aresztowanie za działalność komunistyczną starszego brata Leosia – Jakuba (Filip Gurłacz).
Wakacje 1939 Leoś spędza więc w Grodnie, trenując biegi średniodystansowe. Zamierza pójść w
ślady Janusza Kusocińskiego i marzy o zdobyciu dla Polski medalu na Olimpiadzie w 1944 roku.
1 września 1939 roku szkoła zostaje zbombardowana przez niemieckie samoloty. Dla Leosia, jego
przyjaciół ze szkoły i tysięcy polskich dzieci, rozpoczynająca się wojna stanie się szkołą
przyspieszonego dojrzewania, konfrontacją z dramatyczną historią pisaną przez dorosłych.
17 września 1939 roku do Polski wchodzą Sowieci. Grodno staje do obrony. Nieliczne oddziały
wojskowe wspomagane są przez ludność cywilną, a przede wszystkim młodzież szkolną.
Po ataku sowieckich czołgów Leoś bierze udział w dramatycznej obronie polskich barykad, ostatniego
skrawka Polski na Kresach. Niespodziewanie okazuje się, że brat Leosia Jakub stoi na czele grupy
dywersyjnej wspomagającej szturm wojsk sowieckich na Grodno.
Obrońcy Grodna, obok nielicznych oddziałów wojskowych, składali się gównie z harcerzy i cywilnych
ochotników, którzy mimo znaczącej przewagi atakujących nie chcieli oddać miasta wrogom.
Z uwagi na swoje położenie na przełomie sierpnia i września 1939 roku, Grodno było
przygotowywane do obrony przed Niemcami, ale jednocześnie większość ze stacjonujących w
mieście oddziałów WP zostało przetransportowanych na zachód, gdzie walczyły w szeregach Armii
Prusy. W momencie agresji ZSRR, w mieście znajdowały się jedynie oddziały formujące
uzupełnienia 29 Dywizji Piechoty, kompania wartownicza oraz pojedyncze mniejsze jednostki.
Po 17 września dołączyły do nich oddziały ewakuowane z terenów zajętych przez Armię Czerwoną
oraz cywilni ochotnicy, składający się w znacznej mierze z uczniów i harcerzy.
Wraz z wkroczeniem do Polski oddziałów sowieckich, w wielu miejscowościach na Kresach
działania podjęli lokalni działacze komunistyczni. Takie wystąpienia miały miejsce także w Grodnie
w dniach 17 i 18 września, lecz zostały zbrojnie powstrzymane przez załogę miasta.
Mimo rozkazu nakazującego opuszczenie Grodna, wiceprezydent Roman Sawicki oraz lokalny
komendant RKU mjr Benedykt Serafin, stanęli na czele improwizowanych oddziałów wojskowych
i ochotników cywilnych, które w dniach 20 i 22 września stawili opór oddziałom sowieckim.
Szczególnym bohaterstwem wykazali się uczniowie i harcerze, którzy wzięli udział w walce z
czołgami wroga, atakując je butelkami z benzyną i naftą. Obronę wsparły także oddziały WP
dowodzone przez gen. Wacława Przeździeckiego, którym w czasie walk udało się dotrzeć do
miasta.
Ze względu na zagrożenie okrążeniem przez wojska sowieckie, obrońcy Grodna wycofali się,
a część z nich przekroczyła granice z Litwą i została internowana. Po zdobyciu Grodna żołnierze
Armii Czerwonej w ramach zemsty na mieszkańcach miasta, zamordowali około 300 osób.
„Jesteście nowymi Orlętami. Postaram się, żeby Wasze miasto otrzymało Virtuti Militari i tytuł Zawsze
Wiernego" – mówił w grudniu 1941 roku do ocalałych mieszkańców miasta gen. Władysław Sikorski.
I choć ostatecznie do tego nie doszło, to Grodno okryło się chwałą. Wytrwało w nierównej walce z
sowieckim najeźdźcą aż 3 dni. (źródło: https://muzeum1939.pl, www.dzieje.pl)
Reżyseria Krzysztof Łukaszewicz
Scenariusz Krzysztof Łukaszewicz
Zdjęcia Tomasz Wójcik
Operator kamery Arkadiusz Krzemiński
Kierownictwo produkcji Anna Wojdat
Dźwięk Wojciech Ślusarz
Muzyka Michał Lorenc
Montaż Michał Czarnecki
Scenografia Ewa Skoczkowska
Kostiumograf Agnieszka Sobiecka
Kostiumograf ds. mundurowych Ryszard Mańczak, Maciej Pakuła
Charakteryzacja Monika Jan Łechtańska, Agnieszka Rębecka
Reżyser castingu Piotr Bartuszek
Producent Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych
Koproducent Telewizja Polska S.A.
Film współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Data premiery kinowej 9 września 2022
Dystrybucja TVP Dystrybucja Kinowa
Leoś Rotman Feliks Matecki
Rotmanowa Jowita Budnik
Greń - Plutonowy Bartek Topa
Tadek Jusiukiewicz Wit Czernecki
Jakub Rotman Filip Gurłacz
Stoliński Antoni Pawlicki
Ewelina Stolińska Almira Nawrot
Dyrektor Zabiełło Leszek Lichota
Nieścierow Andrzej Mastalerz
Szmul - Zegarmistrz Łukasz Lewandowski
Dozorca Ireneusz Kozioł
Rębicz - Właściciel sklepu Robert Wabich
Albinos Piotr Tołoczko
Alek Alchimowicz Olgierd Jaworski
Chłopiec/uczeń Brajan Ołdak
Cywil 2 Wojciech Sanejko
Enkawudzista Paweł Kryskunou
Gosposia Aniela Marta Jarczewska
Młody Chłopak- Falangista Mikołaj Matczak
Gruby Policjant Witold Wieliński
Inspektor Paweł Iwanicki
